W związku z wejściem w życie w dniu 26 lutego 2023 r. znowelizowanej wersji ustawy o Państwowej Komisji do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu  małoletnich poniżej lat 15 podjęto na nowo działania organizacyjne – w tym te angażujące środki publiczne – które mają na celu jak najszybsze rozpoczęcie postępowań wyjaśniających. Po ubiegłorocznej opinii NIK zostały one przerwane w II kwartale 2022 r.

 

Nowelizacja ustawy o Państwowej Komisji, poza innymi ważnymi zmianami, zawiera doprecyzowanie przepisów odnoszących się postępowań wyjaśniających, tj. postępowań dotyczących przestępstw, których karalność z mocy prawa uległa przedawnieniu.

 

Państwowa Komisja – po kontroli Najwyższej Izby Kontroli w 2022 r. – musiała wstrzymać działania organizacyjne dotyczące postępowań wyjaśniających. Kontrolerzy NIK stanęli na stanowisku, że ponoszenie nakładów na działania przygotowawcze – w sytuacji gdy podejmowanie postępowań wyjaśniających do czasu nowelizacji ustawy o Państwowej Komisji zostało wstrzymane – wiązałoby się z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. W związku z tym od II kwartału 2022 r. podejmowano działania przede wszystkim legislacyjne, analityczne, koncepcyjne i formalne, które z jednej strony miały na celu opracowanie optymalnych rozwiązań prawnych dla wspomnianych tutaj postępowań, a z drugiej  umożliwienie faktycznego ich podjęcia, kiedy tylko będzie to możliwe.  Służyło temu m.in. wystąpienie o przekazanie przez sądy i prokuratury oryginałów akt spraw, w których nastąpiło przedawnienie karalności. Dopiero jednak wejście w życie znowelizowanych przepisów pozwoliło na podjęcie innych koniecznych działań organizacyjnych, które wymagają zaangażowania środków finansowych.

 

Z chwilą wejścia w życie omawianych przepisów Państwowa Komisja uchyliła wydaną przez siebie uchwałę z kwietnia 2021 r., na mocy której wstrzymane było podejmowanie postępowań wyjaśniających. Od tego momentu Państwowa Komisja podjęła działania związane ze zorganizowaniem i wyposażeniem przestrzeni, w której prowadzone będą postępowania wyjaśniające, uzyskaniem – w związku z powstałymi wątpliwościami – odpowiednich opinii co do rozwiązań prawnych przyjętych przez ustawodawcę, ustaleniem koniecznych szkoleń i warsztatów, uzyskaniem dostępu do bazy PESEL, finalnym dostosowaniem regulaminów wewnętrznych do znowelizowanej ustawy i pracami nad dokumentacją konieczną do prowadzenia postępowań wyjaśniających.

 

Dla Państwowej Komisji bardzo istotne jest przygotowanie właściwej przestrzeni lokalowej, w której będą się odbywać posiedzenia w ramach postępowań wyjaśniających. Miejsce to musi być dostosowane do standardów pracy instytucji orzekającej. Nie mniej ważne jest jednak, by było to pomieszczenie jak najbardziej przyjazne dla osób, które w dzieciństwie doświadczyły przemocy seksualnej. Równie istotne jest stworzenie odpowiedniej infrastruktury (w tym informatycznej) zapewniającej bezpieczeństwo oraz komfort osobom biorącym udział w postępowaniu. Szczególnie ważnym elementem w pracach Państwowej Komisji jest także odpowiednie, czytelne skonstruowanie dokumentów zgodnie ze znowelizowaną ustawą, zwłaszcza wyjaśnień i pouczeń tak, by były precyzyjne, a zarazem zrozumiałe dla uczestniczących w postępowaniu wyjaśniającym osób, które nie zawsze w pełni pojmują zawiłości urzędowego, prawniczego języka.

 

Umiejętne stosowanie nowej procedury jest postrzegane przez Państwową Komisję jako krytyczne. To szczególne pozasądowe postępowanie, mające na celu ustalenie czy doszło do określonego zdarzenia, nadal budzi wątpliwości wśród teoretyków i praktyków prawa. Państwowa Komisja – po wejściu w życie znowelizowanej ustawy – zwróciła się z prośbą o opinie i stanowiska ekspertów, które obecnie uważnie analizuje i wykorzystuje przygotowując formalne podstawy swojego działania. Ta praca ekspertów Państwowej Komisji jest nie do przecenienia, biorąc pod uwagę fakt, że postanowienia Państwowej Komisji w przedmiocie wpisu będą następnie oceniane przez sądy powszechne.

 

Aktualnie w Państwowej Komisji znajduje się prawie 190 spraw przedawnionych. Poddane  one zostały wstępnej analizie. Cześć wyników podobnych działań badawczych opublikowana została w drugim Raporcie Państwowej Komisji. (https://pkdp.gov.pl/wp-content/uploads/2022/12/raport-drugi-www-1.pdf s. s. 148- 180).

 

Państwowa Komisja na bieżąco będzie informować o dalszych etapach działań mających na celu jak najszybsze uruchomienie postępowań wyjaśniających.