Jednym z podstawowych zadań ustawowych Państwowej Komisji jest kierowanie do Prokuratora Generalnego wniosków o wniesienie skargi nadzwyczajnej albo kasacji od prawomocnego orzeczenia kończącego sprawę w zakresie przestępstwa wykorzystania seksualnego dziecka. Kolejne tego typu wnioski zostały w ostatnim czasie uwzględnione przez Prokuratora Generalnego.

 

Skierowane w 2023 r. do Prokuratora Generalnego wnioski o wniesienie kasacji dotyczyły następujących zarzutów:

· zaniechania orzeczenia obligatoryjnego środka karnego, o którym mowa w art. 41 § 1a k.k. w postaci zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio

· nieuwzględnienia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego na skutek zaniechania zawiadomienia opiekuna prawnego małoletniego pokrzywdzonego o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia oraz o prawie do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego

· wymierzenia oskarżonemu kary pozbawienia wolności poniżej dolnego ustawowego zagrożenia

· dokonania na etapie postępowania odwoławczego sprzecznej z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, ze szczególnym uwzględnieniem dowodu z opinii biegłego z zakresu antroposkopii i profilowania kryminalnego

Ostatni uwzględniony przez PG wniosek Państwowej Komisji dotyczy sprawy, w której oskarżony został skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności za dopuszczenie się obcowania płciowego z małoletnią poniżej 15 lat. To przestępcze działanie miało miejsce kilkukrotnie, w krótkich odstępach czasu i z góry powziętym zamiarem czyli w warunkach czynu ciągłego – zgodnie z art. 12 § 1 k.k. Sąd skazując sprawcę czynu ciągłego jest zobowiązany do wymierzenia mu kary przewidzianej za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, do podwójnej wysokości górnej granicy

ustawowego zagrożenia. Zasada ta obowiązuje niezależnie od tego, jaka kara jest przewidziana za dany typ przestępstwa. Obligatoryjnie należy zaostrzyć każdy wymiar kary dla sprawcy skazanego za przestępstwo popełnione w warunkach czynu ciągłego. W omawianej sprawie sąd w obliczu ustalenia, że sprawca popełnił przestępstwo ciągłe o charakterze seksualnym na szkodę małoletniej pokrzywdzonej obowiązany był wymierzyć karę powyżej dolnej granicy (a więc co najmniej o jedną jednostkę wymiaru). Nie zastosował tej dyrektywy. Najniższą karą pozbawienia wolności, która była możliwa do orzeczenia w opisywanej sprawie była kara 2 lat i miesiąca pozbawienia wolności.

Wniosek Państwowej Komisji skierowany do Prokuratora Generalnego o wniesienie kasacji został oparty na zarzucie nie zastosowania się sądu do obowiązku nadzwyczajnego obostrzenia kary za przestępstwo popełnione w warunkach czynu ciągłego. Prokurator Generalny wniósł kasację w tej sprawie.

Zarzutem najczęściej pojawiającym się we wnioskach Państwowej Komisji jest ten dot. zaniechania orzeczenia przez sąd obligatoryjnego środka karnego (zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi. Aż w 8 sprawach skierowanych do Prokuratora Generalnego oskarżeni nie zostali wyłączeni z możliwości podjęcia szeroko pojętej działalności, w której mieliby nieograniczony kontakt z dziećmi, mimo że zostali uznani za winnych popełnienia przestępstwa przeciwko wolności seksualnej na szkodę osoby małoletniej. Brak ten powoduje, że w istotnym stopniu wadliwe jest orzeczenie w zakresie rozstrzygnięcia o karze.

Orzeczenie powyższego środka karnego jest obligatoryjne w wypadku skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego. Art. 41 § 1a k.k. opiera się na założeniu, że przestępstwa, za które można orzec ten środek karny, odznaczają się na tyle wysokim stopniem społecznej szkodliwości czynu, że zarówno w płaszczyźnie represyjnej, jak i płaszczyźnie prewencyjnej konieczne jest wyłączenie na określony czas w stosunku do sprawcy możliwości podejmowania określonej aktywności zawodowej lub społecznej. Celem tego środka karnego jest ochrona przed kontynuowaniem działalności przestępczej przez osoby, które z pobudek seksualnych dopuszczają się groźnych przestępstw.

Dwa wnioski Państwowej Komisji spośród ośmiu skierowanych w przedmiocie braku orzeczenia o środku karnym zostały już uwzględnione. Prokurator Generalny

poinformował Komisje o wniesieniu kasacji do Sądu Najwyższego. Pozostałe sześć wniosków oczekują na rozpoznanie w Prokuraturze Generalnej.

W innych sprawach skierowanych do Prokuratora Generalnego doszło do naruszenia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego w następstwie zaniechania zawiadomienia jego opiekuna prawnego o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia oraz o prawie do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Uchybienie to zamknęło pokrzywdzonym możliwość złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, czy też złożenia wniosku o orzeczenie środka kompensacyjnego. W obu omawianych sprawach sąd zaniechał również orzeczenia obligatoryjnego środka karnego, o którym mowa w art. 41 § 1a k.k.

Tylko w jednej ze spraw skierowanych do PG, Państwowa Komisja oparła swój wniosek na zarzucie dot. naruszenia przez sąd zasady oceny zgromadzonych dowodów według reguł prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Sąd II instancji, wbrew wywodom i wnioskom z opinii biegłego uznał, że oskarżony nie miał obiektywnej możliwości, aby w sposób prawidłowy ocenić wiek pokrzywdzonej i nie obejmował swoją świadomością, że małoletnia może być osobą poniżej lat 15. Z powołanej w tej sprawie opinii antropologicznej wynikało jednak, że cechy fizyczne pokrzywdzonej, w chwili popełnienia przestępstwa wobec niej, nie odbiegały od cech fizycznych jej rówieśniczek, a cechy psychofizyczne oskarżonego pozwalały na przyjęcie, że miałby on możliwość rozpoznania w okolicznościach faktycznych sprawy, że przedmiotem czynności wykonawczej jest małoletnia poniżej lat 15.

Dostrzeżone przez Państwową Komisję uchybienia sądu pociągnęły za sobą bezpodstawne przyjęcie, że oskarżonemu nie sposób jest przypisać zawinionego działania. W konsekwencji, taka ocena sądu doprowadziła do wydania wyroku zmieniającego rozstrzygnięcie sądu I instancji co do istoty sprawy przez uniewinnienie oskarżonego od zarzuconego mu czynu.

Wniosek o skierowanie kasacji w niniejszej sprawie nie został jeszcze rozpoznany przez Prokuratora Generalnego.

 

Od początku swojej działalności Państwowa Komisja skierowała do Prokuratora Generalnego:

· 15 wniosków o wniesienie kasacji, w tym:

– w 2021 r. – 5 wniosków (3 wnioski zostały uwzględnione przez Prokuratora Generalnego; w 2 sprawach Sąd Najwyższy uwzględnił kasację; 1 kasacja została oddalona)

– w 2023 r. – 10 wniosków (3 wnioski zostały uwzględnione przez Prokuratora Generalnego; 7 wniosków oczekuje na odpowiedź)

· 2 wnioski o wniesienie skargi nadzwyczajnej (oba wnioski zostały skierowane do Prokuratora Generalnego w 2022 r.)

– 1 wniosek został uwzględniony przez Prokuratora Generalnego, ale Sąd Najwyższy pozostawił skargę bez rozpoznania

– 1 wniosek nie został uwzględniony przez Prokuratora Generalnego