Analiza akt spraw sądów cywilnych oraz dane z ministerialnego Funduszu Sprawiedliwości i finansowanych z niego ośrodków pomocy pokrzywdzonym przestępstwem – to główne źródła badań jakościowych prowadzonych obecnie przez Państwową Komisję. Ich celem jest sprawdzenie m.in. jakie kwoty trafiają do osób, które doświadczyły wykorzystania seksualnego jako małoletni. Ważne jest bowiem nie tylko karanie sprawców, ale równoczesne – na poziomie sądowym – zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę.
Rekompensata dla pokrzywdzonego w sprawach dotyczących wykorzystania seksualnego dzieci jest niewielka (jeśli już zostanie orzeczona). Najczęstszy przedział zadośćuczynień to 1-5 tys. zł a nawiązek 500-1000 zł. Tymczasem minimalny koszt tak potrzebnej skrzywdzonemu dziecku terapii to 10 tys. zł rocznie (!). Pieniądze w ramach zadośćuczynienia są więc bardzo potrzebne – z badań zaprezentowanych w Pierwszym Raporcie Państwowej Komisji wynika, że sytuacja finansowa rodzin, w których dziecko zostało wykorzystane, rzadko jest bardzo dobra. Zwykle jest przeciętna lub trudna (60 proc.). Więcej o badaniach: https://pkdp.gov.pl/baza-wiedzy/raporty-komisji/ .
Tzw. kompensacja wyrządzonej przestępstwem szkody jest jedną z podstawowych funkcji prawa karnego. Ze spraw badanych przez Państwową Komisję wynika, że sądy karne (w 83 proc. przypadków!) nie orzekły o żadnym środku kompensacyjnym. Tylko w 8 proc. spraw orzekły zadośćuczynienie. Sąd może przyznać zadośćuczynienie bez wniosku osoby pokrzywdzonej (na wniosek – ma obowiązek). Jeżeli utrudnione jest określenie rozmiaru wyrządzonej przez sprawcę szkody, sąd może zamiast tego orzec nawiązkę w wysokości do 200 000 zł na rzecz pokrzywdzonego. Z możliwości żądania środków kompensacyjnych nie korzystają również prokuratorzy.
Obecnie trwają badania kwestii odszkodowań na podstawie akt sądów cywilnych. Zostaną przedstawione przez Państwową Komisję w raporcie merytorycznym.
Państwowa Komisja wystosowała też pytania do Ministra Sprawiedliwości o środki z ministerialnego Funduszu Sprawiedliwości dla dzieci pokrzywdzonych przestępstwem wykorzystania seksualnego. Fundusz rozporządza pieniędzmi, które sądy zasądzają od sprawców przestępstw, na przykład w formie grzywny. Państwowa Komisja będzie też badać dane z funkcjonujących ze środków Funduszu ośrodków pomocy pokrzywdzonym przestępstwem (oopp), w tym wykorzystaniem seksualnym. Ośrodki mogą pomagać m.in. w znalezieniu bezpiecznego schronienia, udzielając wsparcia psychologicznego, prawnego oraz przekazać pomoc materialną, np. finansować psychoterapię.
Ubiegłoroczne badania Państwowej Komisji wykazały, że najczęstszy przedział wysokości grzywien za wykorzystanie seksualne osoby małoletniej to 1-5. tys. zł (mediana 2 tys. zł), ale tylko w 1/3 spraw dodatkowo zasądzono karę grzywny (oprócz kary zasadniczej).
Pomoc psychologiczna dla całej rodziny – po ujawnieniu wykorzystania seksualnego – ma kluczowe znaczenie dla profilaktyki traum związanych z czynem oraz ochrony przed wtórną wiktymizacją. Pomoc terapeutyczna w Polsce jest niestety trudno dostępna w ramach ubezpieczenia zdrowotnego (brak przyspieszonej ścieżki, o którą wnioskuje Państwowa Komisja), więc kosztowna. Triada objawów – lęk, poczucie winy i depresja – pojawia się u skrzywdzonego dziecka jako konsekwencja zachowań sprawcy. Większość osób, które zostały wykorzystane seksualnie jako dzieci boryka się z traumą wieloletnią.
Dodatkowo, z badania opinii Polaków wobec zjawiska wykorzystania seksualnego (FCBOS 2021) wynika, że 90 proc. badanych respondentów uważa, iż na podstawie wyroku skazującego w sprawie wykorzystania seksualnego dziecka pokrzywdzony powinien otrzymać zadośćuczynienie lub odszkodowanie ze strony sprawcy .W wskazanym tutaj sondażu, zleconym przez Państwową Komisję dominuje też przekonanie, że wyroki są za niskie (79,4 proc.). Więcej o badaniu: https://pkdp.gov.pl/polacy-opowiadaja-sie-za-surowszym-karaniem-za-molestowanie-seksualne-dziecka-wyniki-sondazu-cbos-w-swietle-rekomendacji-panstwowej-komisji/ .
