W związku z zakończeniem przez Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) konsultacji społecznych dotyczących podstawy programowej przedmiotu „Edukacja zdrowotna” podkreślić chcemy jego krytycznie ważne znaczenie w szeroko pojętej profilaktyce przemocy, a w szczególności w profilaktyce wykorzystywania seksualnego dzieci. Na etapie prac nad podstawą, na ręce Koordynatora Zespołu Ekspertów ds. edukacji zdrowotnej, prof. dr. Hab. Zbigniewa Izdebskiego, skierowaliśmy zarys wybranych treści programowych. Z satysfakcją stwierdzamy, że zdecydowana większość przedstawionych przez nas zagadnień znalazła się w konsultowanym projekcie.

 

 

Opierając się na praktyce i wiedzy wynikającej z kompetencji i prac PKDP, ale także na szerokim konsensusie wielu ośrodków zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy seksualnej, z całą mocą podkreślić chcemy, że edukacja dzieci i młodzieży stanowi kluczowy czynnik chroniący przed wykorzystaniem. Jego wprowadzenie uważamy za niezbędne dla tworzenia skuteczniejszego systemu ochrony osób małoletnich.

 

 

Nie możemy zapominać, że 79 proc. dzieci w Polsce doświadczyło przemocy (Dane Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę z 2023 roku) – w 32 proc. ze strony bliskiego dorosłego, a w 66 proc. od rówieśników. 26 proc. doświadczyło jednej z form bezkontaktowego krzywdzenia seksualnego, a 8 proc. z kontaktem fizycznym. 1,2 mln nastolatków korzysta z najpopularniejszego serwisu pornograficznego. Rośnie skala młodych ludzi decydujących się na spotkanie z osobą poznaną w sieci. Ponad 20 proc. z nich nie informuje o tym fakcie nikogo (Dane NASK z 2023 roku). Badania tak popularnego obszaru aktywności młodych ludzi, jakim jest sport także wskazują na powszechność przemocy seksualnej, jaka ma w nim miejsce. 41,4 proc. doświadczyło przemocy ze strony sprawujących opiekę. W 11,1 proc. przypadków była to przemoc seksualna. Na tę formę krzywdzenia ze strony współzawodników wskazuje niemalże 30 proc. młodych ludzi (Dane FDDS z 2024 roku). W tym samym czasie doświadczamy prawdziwej epidemii tzw. treści CSAM (Child Sexual Abuse Material) ukazujących seksualne krzywdzenie dzieci. Według instytucji międzynarodowych w ostatnich latach mamy do czynienia z ich wzrostem o prawie 90 proc. O kilkaset procent wzrosła liczba materiałów (CSAM) wytwarzana przez same dzieci, które czynią tak często pod wpływem manipulacji, szantażu i zastraszania.

 

 

Zwrócić należy także uwagę, że statystycznie grupami szczególnego ryzyka krzywdzenia seksualnego są dziewczynki, osoby LGBTQ+, mniejszości etniczne. Pamiętać należy, co wynika także z dokumentacji posiadanej przez PKDP, że w 9 na 10 przypadków seksualnego krzywdzenia sprawca jest dziecku znany.

 

 

To tylko nieliczne przykłady ukazujące istnienie realnego problemu przemocy seksualnej, z którym można walczyć wyłącznie poprzez prowadzenie działań interdyscyplinarnych i obejmujących swoim zakresem zarówno sferę cyfrową jak i tę związaną z kontaktami bezpośrednimi.

 

 

Plan przedmiotu „Edukacja zdrowotna” spełnia te kryteria. Daje nadzieję na systemowe zwiększenie ochrony osób małoletnich, najbardziej podatnych na wykorzystanie seksualne oraz inne formy przemocy.

 

 

W przygotowanej podstawie programowej w sposób szczególny doceniamy jej kompleksowość i przyjęcie holistycznej wizji rozwoju młodego człowieka, a więc wartości i postaw, aktywności i zdrowia fizycznego, odżywiania, zdrowia psychicznego, zdrowia społecznego, dojrzewania płciowego, zdrowia seksualnego, zdrowia środowiskowego, bezpiecznego i konstruktywnego korzystania z nowych technologii oraz profilaktyki uzależnień oraz systemu ochrony zdrowia. Bardzo ważnymi elementami są wprost wpisane w nią aspekty przeciwdziałania wszelkim formom przemocy i seksualnemu wykorzystaniu, modelowanie właściwych relacji i świadomości istnienia granic, adekwatna do wieku edukacja prawna, walka z krzywdzącymi stereotypami oraz zapoznawanie młodych ludzi z systemem pomocy, o którą mogą się zwrócić.

 

 

Odnosząc się z satysfakcją do istnienia standardów ochrony małoletnich (SOM), regulujących procedury zgłaszania wszelkich zagrożeń dla zdrowia i życia dziecka, zwracamy też uwagę na potrzebę uwzględnienia w szkoleniach kadr placówek oraz nauczycieli przedmiotu umiejętności rozmowy i otoczenia właściwą pomocą dzieci informujących o fakcie seksualnego wykorzystywania. Należy założyć, że wprowadzenie przedmiotu z proponowanym zakresem spowoduje, że skala zgłoszeń lub powzięcia informacji o potencjalnym zagrożeniu wystąpienia takich sytuacji, może znacząco wzrosnąć.

 

 

Raz jeszcze, dziękując za uwzględnienie naszych uwag, wyrażamy przekonanie o słuszności podjętych przez Ministerstwo działań i pozytywnie oceniamy przygotowane podstawy programowe.