W związku z nieprzekazaniem akt spraw dotyczących przestępstw seksualnych dokonanych przez duchownych Kościoła katolickiego przez Konferencję Episkopatu Polski, Państwowa Komisja ds. Pedofilii zwróciła się o informacje do watykańskiej Kongregacji Nauki Wiary, będącej właścicielem akt postępowań kanonicznych. Wystąpienie dotyczy przede wszystkim liczby prowadzonych w ciągu ostatnich osiemnastu lat kościelnych postępowań dotyczących polskich duchownych, w tym hierarchów. Zwrócono się również o przesłanie danych na temat rodzaju zasądzonych kar oraz poproszono o przesłanie streszczeń zakończonych już postępowań. Wśród 330 spraw prowadzonych przez Państwową Komisję prawie 30 proc. dotyczy osób duchownych.

Państwowa Komisja zwróciła się o dane do watykańskiej Kongregacji Nauki Wiary. W tym o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

• Ile spraw Kongregacja Nauki Wiary prowadziła w latach 2002- 2020 w stosunku do polskich duchownych w związku z przestępstwem wykorzystania seksualnego osób, które nie ukończyły 15 roku życia?
• Ile spraw prowadzonych było w tym zakresie w poszczególnych latach?
• Ile ze spraw zakończyło się wyrokiem skazującym wydanym w stosunku do osoby duchownej (jakie wymierzono sankcje/ kary)?
• Jakich przestępstw dotyczyły ww. sprawy?
• Na podstawie jakich przepisów prawa kanonicznego zostały wymierzone sankcje/kary?
• Ile z osób skazanych zostało wydalonych ze stanu duchownego?
• Których polskich diecezji oraz których polskich zgromadzeń zakonnych dotyczyły wskazane sprawy (wnieśliśmy o podanie liczby w odniesieniu do poszczególnych diecezji oraz zgromadzeń zakonnych).
• Ile spraw obecnie nadzoruje Kongregacja Nauki Wiary w stosunku do polskich duchownych?
• Ile ze wskazanych spraw dotyczy biskupów lub wyższych przełożonych kościelnych?

W marcu i lutym br. Państwowa Komisja wysłała 84 pisma do organów Kościoła katolickiego – biskupów (ws. przekazania akt z procesów karno-administracyjnych) – i sądów biskupich (ws. przekazania akt z postępowań kanonicznych). Jak dotąd, przesłano akta zaledwie jednej zakończonej sprawy. Komisja wystąpiła również do zwierzchników Kościołów: prawosławnego, greckokatolickiego, ewangelicko-reformowanego, luterańskiego, zielonoświątkowego oraz zboru Świadków Jehowy w Polsce o informacje dotyczące postępowania w ww. wspólnotach, w  sytuacji zgłoszenia wykorzystywania seksualnego małoletnich.

10 maja br. Państwowa Komisja spotkała się z kierowanym przez abp. Wojciecha Polaka Zespołem KEP ds. kontaktów z Państwową Komisją. Przedstawiciele Zespołu KEP  wskazali na – istniejące ich zdaniem –  wątpliwości na gruncie prawa państwowego i prawa kanonicznego, związane z możliwością przekazania akt z postępowań kościelnych, o które Komisja wnioskowała. Jednocześnie zwrócono uwagę, że ostateczną decyzję może podjąć jedynie Stolica Apostolska, dlatego też obiecano zwrócić się  z odpowiednimi pytaniami do Watykanu. Mimo, że  31 maja nadeszła odpowiedź Stolicy Apostolskiej, ani jej treść, ani płynące stąd wnioski wciąż nie zostały przedstawione Państwowej Komisji.

Uprawnienia Państwowej Komisji związane z wglądem do akt postępowań kanonicznych wynikają z ustawy regulującej jej funkcjonowanie. W wystąpieniu do Stolicy Apostolskiej, na które w zaistniałej sytuacji zdecydowała się Komisja, zaznaczono, że jednym z podstawowych jej zadań jest badanie sposobu reagowania m.in. organizacji i podmiotów (w tym kościołów oraz związków wyznaniowych) – w zakresie wyjaśniania przypadków nadużyć seksualnych (art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o Państwowej Komisji). Działalność ta jest realizowana w szczególności poprzez współdziałanie Państwowej Komisji z m. in. kościołami i związkami wyznaniowymi, (…) działającymi na rzecz ochrony praw dzieci, w szczególności działającymi na rzecz ich ochrony i przeciwdziałania przemocy, w tym przemocy seksualnej (art. 44 ust. 3 pkt 2 ustawy o Państwowej Komisji). Przy czym, jednym z głównych obowiązków Państwowej Komisji jest – monitorowanie działań podejmowanych przez właściwe organy oraz organizacje i podmioty – w tym kościoły i związki wyznaniowe – na podstawie indywidualnych wniosków i zawiadomień (art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy o Państwowej Komisji).

Zarówno badanie sposobu reagowania, jak i monitorowanie podejmowanych działań przez organizacje i podmioty – w tym kościoły i związki wyznaniowe – nie jest możliwe bez dostępu do odpowiedniej dokumentacji. Państwowa Komisja stoi na stanowisku, że współdziałanie wymaga po stronie organizacji i podmiotów – w tym kościołów i związków wyznaniowych – współpracy w zakresie niezbędnym do dokładnego wyjaśnienia spraw, a w konsekwencji – współdziałanie wymaga udostępniania Państwowej Komisji rzetelnej dokumentacji.

Od momentu rozpoczęcia przyjmowania zgłoszeń 24 listopada 2020 r., Państwowa Komisja prowadzi 330 spraw indywidualnych osób. W 97 jako sprawca została wskazana osoba duchowna. Na 132 przekazane do prokuratury zgłoszenia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – ponad 50 dotyczy księży (35 takich zawiadomień ws. niedopełnienia obowiązku prawnego – art. 240 k.k. – przez osoby, które mimo posiadanej wiedzy o krzywdzeniu małoletnich nie zgłosiły tego organom ścigania – oraz ok. 20 dotyczy czynów pedofilskich). Z 53 spraw przedawnionych, które  czekają na wszczęcie przez Komisję postępowania wyjaśniającego ws. wpisu sprawców czynów przedawnionych do rejestru  sprawców przestępstw seksualnych – około 20 spraw dotyczy osób duchownych.