Na rozprawie 1 lipca 2022 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę, z której wynika, że osoby, które – mając wiarygodną wiadomość o wykorzystaniu seksualnym dziecka nie powiadomiły organów ścigania – podlegają karze również, jeśli informację otrzymały przed 13 lipca 2017 r. (wejście w życie nowelizacji art. 240 Kodeksu karnego). Do Państwowej Komisji zgłoszono 44 takie sprawy, niemniej prokuratura pierwsze z nich umorzyła lub odmówiła wszczęcia, inaczej interpretując art. 240 kk.
Dzisiejsza uchwała Sądu Najwyższego początkuje linię orzeczniczą i oznacza, że osoby, które – mając przed 13 lipca 2017 r. wiarygodną wiadomość o czynie wykorzystania seksualnego osoby poniżej lat 15 – nie powiadomiły o tym organów ścigania po 13 lipca 2017 r. – podlegają karze pozbawienia wolności do lat 3. Pełna treść uchwały będzie znana po sporządzeniu pisemnego uzasadnienia przez Sąd Najwyższy.
Ustne uzasadnienie rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego opierało się na wykładni językowej art. 240 §1 kk: sędziowie uznali, że słowo „mając” nie opisuje czynności sprawczej, ale stan wiedzy osoby zobowiązanej do zgłoszenia. Sąd zaakcentował m.in., że takie rozumienie przepisów urealni konstytucyjnie gwarantowaną ochronę dzieci a brak reakcji na niezgłaszanie informacji o przestępstwach pedofilskich może spowodować poczucie bezkarności i u sprawcy czynu, i u sprawcy zaniechania powiadomienia.
Sąd uznał też, że w tym przypadku nie jest łamany zakaz retroaktywności (prawo nie działa wstecz), ponieważ obowiązek zawiadomienia nie jest wcześniejszy, niż data wejścia w życie ustawy. Zgłoszenie przed 13 lipca 2017 r. było przecież obowiązkiem społecznym, jedynie jego zaniechanie nie było karalne.
Podsumowując, z poniesieniem odpowiedzialności karnej winien liczyć się także każdy, kto kiedykolwiek uzyskał wiarygodną wiadomość o czynie wykorzystania seksualnego osoby poniżej lat 15 i po 13 lipca 2017 r. nie zawiadomił organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstw:
- zgwałcenia osoby wespół z inną osobą, zgwałcenia małoletniego poniżej lat 15 oraz zgwałcenia wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry (w tym ze szczególnym okrucieństwem);
- seksualnego wykorzystania bezradności lub niepoczytalności innej osoby, obcowania płciowego z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszczenia się wobec małoletniego innej czynności seksualnej, lub doprowadzenia małoletniego do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania;
- prezentowania małoletniemu treści pornograficznych lub udostępniania małoletniemu przedmiotów mających taki charakter, albo rozpowszechniania treści pornograficznych w sposób umożliwiający małoletniemu zapoznanie się z nimi,
- prezentowania małoletniemu poniżej lat 15 wykonania czynności seksualnej w celu swojego zaspokojenia seksualnego lub zaspokojenia seksualnego innej osoby,
- prowadzenia reklamy lub promocji działalności polegającej na rozpowszechnianiu treści pornograficznych w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi małoletniemu poniżej lat 15.
Dzisiejsze rozstrzygnięcie wynika z faktu, iż – po otrzymaniu w 2021 r. zgłoszeń od Państwowej Komisji – Prokuratura Krajowa stanęła na stanowisku, że przepis art. 240 §1 kk może stanowić podstawę odpowiedzialności karnej wyłącznie tych osób, które uzyskały wiarygodną wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego po wejściu w życie nowelizacji ustawy, tj. od 13 lipca 2017 r. Zatem, zdaniem prokuratury, zarówno powzięcie wiadomości, jak i zaniechanie jej niezwłocznego przekazania organowi ścigania, muszą zaistnieć po wprowadzeniu przez ustawodawcę sankcjonowanego obowiązku.
Państwowa Komisja zaskarżyła stanowisko prokuratury w pierwszych dwóch sprawach karnych i – w trakcie postępowań odwoławczych – zgłosiła wniosek o skierowanie pytania prawnego do Sądu Najwyższego.
